Schilder van de avondschemering
Eenzame bomen in onherbergzame landschappen, in het gele licht van de vallende
avond: bijna opzichtig verwijst Toon Berghahn, in 1996 afgestudeerd aan de AKI,
in zijn schilderijen naar de Duitse Romantiek. Casper David Friedrich, maar
met een saus van de Lion King.
Door HERMAN HAVERKATE
Hij is het prototype van de moderne landschapsschilder. Onbevangen, verlost
van huiver voor de traditie maar tegelijk volledig op de hoogte van de nieuwe
media van de moderne cultuur. Als Toon Berghahn een landschap schildert, pendelt
hij rustig heen en weer tussen heden en verleden. Met als resultaat landschappen
die op het eerste gezicht romantisch en zelfs kitscherig overkomen, maar onmiskenbaar
geschilderd zijn in deze tijd. ‘Blessed Twilight’ heet zijn tentoonstelling
bij Villa De Bank. Een tentoonstelling die een terugkeer betekent naar de stad
die hij na zijn afstuderen aan de AKI verliet. Berghahn vertrok naar Amsterdam
en is met zijn geschilderde landschappen hard bezig naam te maken in het gestaag
groeiende gilde van nieuwe landschapsschilders, zoals zich dat de laatste jaren
op tal van tentoonstellingen en manifestaties in binnen- en buitenland manifesteert.
In zijn doorgaans grote doeken speelt het licht een voorname rol. Het komt,
bijna altijd, van achteren en verlicht de geschilderde, meestal lege berglandschappen
van binnenuit met een bijna spookachtige gloed. In lichte tinten geel, groen,
oranje en roze valt de avond. Van bomen, viaducten en bergen zien we alleen
de contouren. Het is de atmosfeer van eeuwige avondschemering waarom het de
kunstenaar lijkt te doen. Zijn landschappen bestaan in werkelijkheid niet. Toch
zouden ze kunnen bestaan. In dunne lagen verf, met duidelijke zichtbare streken,
zet hij een soort droomlandschap op het doek, een geschilderde herinnering aan
alle landschappen die hij in zijn leven zag. Typerend is het beeld op papier
dat hij maakte van de Villa zelf, in de omgeving van het Blijdensteinpark. Wat
we zien is een vervallen, eenzaam huis, met dikke muren en bomen op het dak,
een ruïne in het avondlicht waarvan je onmiddellijk zou geloven dat het
er ’s nachts gaat spoken.
Dat hij daarbij balanceert op het randje van kitsch, is Berghahn vergeven. Soms
lijken zijn schilderijen verdwaalde beelden uit een tekenfilm van Walt Disney,
soms bijna letterlijke citaten uit het werk van Romantische schilders als Caspar
David Friedrich. Wat telt, is dat hij erin slaagt zijn eigen wereld neer te
zetten, op een manier die zijn landschappen onmiskenbaar maakt tot landschappen
van deze tijd: droomachtige beelden die geen enkele fotograaf of filmer je kan
bieden, maar het unieke domein zijn van de schilderkunst.